Ken de 3 luisterintenties

Als je echt goede gesprekken wilt voeren, gaat het er niet over dat jij veel van het onderwerp af weet en er van alles over kunt vertellen. Het gaat niet over tips en adviezen, de lessen die je geleerd hebt of de mening van een deskundige. Het gaat zelfs niet over de messcherpe vragen die jij stelt om de ander op gedachten te brengen. Waar het wel om gaat? Luisteren. Je mond dicht, ook dat stemmetje in je hoofd op mute, en echt alleen maar luisteren. In dit artikel leer je luisteren volgens de tips uit Socrates op Sneakers van Elke Wiss, met concrete voorbeelden uit gesprekken tussen een leidinggevende en een medewerker.Luister-intentie

Of het nu je schoonmoeder is die weer zeurt over het parkeerbeleid van de gemeente, of een lang gesprek met een vriendin over haar relatie die op de klippen gelopen is, de kans is groot dat je maar half luistert. Je bent namelijk vooral met jezelf bezig. Je vormt een oordeel (je schoonmoeder heeft niet eens een auto, waar maakt ze zich druk om), of je herkent iets en wil dat graag delen (ze zijn uit elkaar gegroeid, dat is met jou en je ex ook gebeurd). En als het je lukt om wel écht goed te luisteren, geef je jezelf in je achterhoofd vast een schouderklopje omdat je zo lekker aan het luisteren bent. Kan dat brein nou nooit even z’n mond houden en alleen de oren het werk laten doen? Goed luisteren is moeilijk en niet eenvoudig aan te leren. Elke Wiss helpt je in haar boek wel op weg door de 3 intenties van luisteren uit te leggen. Die lichten we hier toe aan de hand van een voorbeeld.

Voorbeeld:

Je bent teamleider van een team van 12 mensen en voert een gesprek met een van je medewerkers. Hij (32) zegt dat hij al 5 jaar in dezelfde functie werkt en hoewel hij het nog naar zijn zin heeft, geeft hij aan dat hij soms denkt dat hij toe is aan iets nieuws. Maar wat dat dan zou moeten zijn weet hij ook niet. Hij kan alleen wat hij nu doet en een opleiding volgen ziet hij niet zo zitten. Bovendien, op de afdeling die hem het interessantst lijkt, zijn er bijna nooit vacatures.

De Ik-intentie

Als je niet oplet is dit de intentie waarmee je het vaakst luistert, maar dit is de minst socratische luisterhouding. Als je luistert met de Ik-intentie hoor je de ander aan en bedenk je wat jij ervan vindt, wat jij zou doen in deze situatie, of je denkt aan iets soortgelijks dat je hebt meegemaakt. Dat is heel menselijk: we vinden het gewoon prettig om over onszelf na te denken en te praten. Ons brein maakt zelfs het geluksstofje dopamine aan als we dat doen. Als je handelt uit de Ik-intentie heb je heus niet altijd slechte bedoelingen. Je doet het ook als je jouw advies geeft, of als je de verbinding opzoekt door samen te lachen om de situatie, die jij zo goed herkent. Daar gaat het nu even niet om.

Als je vanuit de Ik-intentie reageert op de situatie van het voorbeeld zijn er talloze valkuilen. Een voor de hand liggende is misschien wel dat je zijn opmerking wegwuift omdat je bang bent dat deze medewerker anders binnenkort vertrekt en dat is wel het laatste dat je kunt gebruiken in je team. Of je kunt je wel voorstellen dat hij toe iets aan iets nieuws, zelf zit je ook nooit langer dan twee jaar op dezelfde plek. Misschien geef je hem de tip dat je gehoord hebt van een verkorte opleiding, waarmee je in een half jaar een diploma kunt halen. Allemaal logisch en verklaarbaar, maar niet socratisch.

De Jij-intentie

Hier draait het om bij socratisch luisteren. Als je luistert vanuit de Jij-intentie richt je je aandacht op de ander. Je vraagt je af wat iemand precies bedoelt met wat hij zegt en hoe dat voelt. Je blijft dicht bij de ander en probeert zo veel mogelijk te weten te komen, zowel over de feiten als over hoe de ander het beleeft. Je vult niets aan, kleurt niets in en nuanceert niets. Dat is best moeilijk, je voelt je misschien net een luister-robot.

In het voorbeeld zitten talloze haakjes waar je iets mee kunt als je er goed naar luistert. Wat maakt dat hij het nog naar zijn zin heeft? Op welke momenten denkt hij dat het tijd is voor iets nieuws? Wat houdt hem tegen om een opleiding te gaan volgen? Wat vindt hij interessant aan die andere afdeling? Vul het niet zelf in, maar check bij de ander. 

De Wij-intentie

De laatste intentie waarover Elke Wiss schrijft is de Wij-intentie. Vanuit de Jij-intentie kun je overschakelen op de Wij-intentie door als het ware uit te zoomen en boven het gesprek te gaan hangen. Je observeert het gesprek van een afstandje en kijkt wat dat met je doet. Misschien heb je het idee dat jullie langs elkaar heen praten, of dat de ander iets achterhoudt. Deze intentie gaat ook erg over taal. Welke woorden gebruikt de ander, hoe reageren jullie op elkaar?

Als je nog eens kijkt naar het voorbeeld, zie je misschien dat de medewerker zegt dat hij ‘al’ 5 jaar in die functie werkt. Wat betekent dat? Vindt hij dat lang of kort? Wat vind jij? En wat denkt hij dat jij vindt? Hij kan alleen wat hij nu doet, zegt hij, alsof dat niet veel voorstelt, klopt dat? Je merkt op dat hij iedere suggestie die hij zelf doet meteen pareert met een reden waarom het niet zou kunnen, waar komt dat vandaan?

Ken je luister-intentie

Heb jij altijd direct goed advies paraat als iemand met een probleem worstelt? Of betrap jij jezelf er wel eens op dat je het verhaal van de ander overneemt met de woorden: ‘Nou dat is nog tot daar aan toe, maar wat míj laatst overkwam…’ Het kennen van de drie luister-intenties kan je helpen bij beter socratisch luisteren en leidt daardoor tot betere gesprekken. De Ik-intentie wil je vermijden, want een socratisch gesprek voer je voor de ander, niet voor jezelf. Om dat te oefenen is het handig als je op de hoogte bent van de uitgangspunten van het socratisch gesprek. Meer daarover lees je in het artikel Het socratisch gesprek: de basis.