Een leven lang leren: lessen uit het onderwijs

Geschreven door Lian Blasse | 5 december 2019

Een leven lang leren is een mooi streven, maar wat leer je dan en hoe leer je dat? Tijd om eens te kijken hoe andere experts dat aanpakken. En wie weten er meer van leren dan onderwijsinstellingen? Ik werk al een aantal jaar aan de implementatie van leer- en ontwikkelprogramma’s op zowel universiteiten als bij bedrijven. Ik deel graag drie inzichten uit het hoger onderwijs die je kunt toepassen op leren in jouw organisatie.

Een boek dat grote invloed heeft gehad op hoe er in het hoger onderwijs naar leren wordt gekeken is Teaching for Quality Learning van John Biggs & Catherine Tang (1999). In dit boek wordt de theorie van constructive alignment uitgelegd. Die draait om het uitgangspunt dat de leeractiviteiten moeten bijdragen aan de leerdoelen, en dat de leerdoelen daadwerkelijk getoetst moeten worden in de toets. Een open deur van jewelste, lijkt het, maar in de praktijk wordt er niet altijd goed bij stilgestaan of alle elementen wel op de juiste manier bijdragen. In deze blog zet ik op een rij hoe je dat aanpakt.

Constructive allignment

De intentend learning outcomes, oftewel: de leerdoelen

Waarschijnlijk is het doel van je training niet dat je medewerkers de relativiteitstheorie kunnen toepassen, of alle organen van een paard kunnen benoemen. Het is waarschijnlijker dat je ze een vaardigheid wil leren die ze in hun werk moeten kunnen toepassen. Neem bijvoorbeeld het voeren van adviesgesprekken met klanten. Als je wil dat de deelnemers deze vaardigheid beheersen aan het eind van de training, moet je de inhoud van de training op dat doel aanpassen. Dat is natuurlijk logisch, maar toch zien we het hier wel eens misgaan. De vaardigheid behelst namelijk vaak veel meer dan je op het eerste gezicht zou denken. Wat zijn de leerdoelen bijvoorbeeld bij adviesgesprekken voeren?

De medewerker kent de inhoud waarover geadviseerd moet worden
De medewerker weet aan welke richtlijnen voldaan moet worden voor het geven van goed en objectief advies
De medewerker is in staat om het verhaal helder en duidelijk kunnen over te kunnen brengen
De medewerker is in staat om signalen van de gesprekspartner op te pikken
De medewerker is in staat om te toetsen of de gesprekspartner hem begrepen heeft

In het hoger onderwijs worden deze leerdoelen de intended learning outcomes, oftewel ILO’s, genoemd. Die moeten van tevoren helder zijn. Het is belangrijk de ILO's nauwkeurig te formuleren. Let daarbij vooral op het werkwoord. ‘Weten’ en ‘kennen’ gaan over de theorie. ‘In staat zijn om’ gaat om het kunnen toepassen van een vaardigheid.

De assessment tasks, oftewel: de toets

Hoe weet je zeker dat alle deelnemers die ILO’s bereikt hebben? Door te toetsen. Veel mensen worden al zenuwachtig van het woord toets alleen. Toch is het nuttig om een toetsmoment in de training op te nemen. Niet met de bedoeling dat daarna iedereen die niet aan de norm voldoet z’n biezen kan pakken, maar omdat je dan zeker weet of het doel van de training is bereikt. Oké, gymzaal huren en klapstoelen neerzetten? Nee, gelukkig hoeft het niet altijd zo te gaan. In het constructive alignment model heten toetsmomenten assessment tasks, oftewel AT’s. Een toets kan op allerlei manieren plaatsvinden, bijvoorbeeld door een online rollenspel dat wordt bekeken en beoordeeld door een coach. Het gaat erom dat objectief wordt vastgesteld of de deelnemer over de gevraagde vaardigheden beschikt.

De teaching/learning activities, oftewel de leeractiviteiten

Nu je weet wat de deelnemers moeten trainen om de leerdoelen te behalen en hoe je gaat achterhalen of dat gelukt is, wordt het tijd om de leeractiviteiten, oftewel de teaching/learning activities (TLA’s) in de training te gaan bedenken. Op deze manier weet je zeker dat alle leerdoelen aandacht krijgen in de training. Denk bijvoorbeeld aan het leren van een vreemde taal. Als je je, zoals ik ooit, als student Keltisch inschrijft bijvoorbeeld, dan is een van de uiteindelijke leerdoelen om zelfstandig een Oud-Ierse tekst te kunnen vertalen, en dan zal je verschillende dingen moeten leren. Niet alleen moet je een middeleeuws manuscript leren lezen, je moet ook de grammatica beheersen en de context van de tekst begrijpen. Voor al deze leerdoelen zijn er TLA’s om te zorgen dat studenten de goede bagage hebben als ze aan hun scriptie (de ultieme assessment task!) beginnen.

Welke leeractiviteiten passen bij de vaardigheden die jij wil trainen? Wat moeten de deelnemers dóen om te kunnen leren? Vanuit het idee van constructive alignment zou je training adviesvaardigheden niet werken als je je deelnemers voor een ouderwetse training op een stoel zet en ze vertelt hoe ze dit zouden moeten aanpakken. Deelnemers moeten de vaardigheid oefenen, het echt gaan dóen. Voor het trainen van soft skills zijn dan vooral rollenspellen een goede activiteit.

Open deur, toch?

Ik had het al even over de ‘open deur’. Met de eenvoud en logica van de stappen zou je denken dat iedereen dit automatisch doet. In de praktijk is het denk ik vooral de kunst om in het ontwerpproces de samenhang in de gaten te houden: de toetsen en leeractiviteiten moeten aansluiten op de doelen.

Verder lezen

Trainingen van Faculty of Skills worden ingezet op zowel universiteiten en hogescholen, als in het bedrijfsleven. In beide gevallen oefenen deelnemers vaardigheden met behulp van online video roleplays in TrainTool. Ben je benieuwd hoe dat werkt? Bekijk de voorbeelden van trainingen voor studenten Geneeskunde aan Radboudumc, of juist adviseurs van de Rabobank.